Binnen een paar dagen kunnen de verschijnselen zich aandienen en snel in ernst toenemen. Vaak vindt de vrouw zelf dat er niets aan de hand is, terwijl de omgeving haar ziet veranderen. De meest kenmerkende zijn slaapstoornissen, onrust, prikkelbaarheid, stemmingsverandering, achterdocht, verwardheid en een niet te volgen denkpatroon.

Wat is een kraambedpsychose?
Een kraambedpsychose is een zeldzame en ernstige aandoening die snel na de bevalling ontstaat, vaak al binnen een of twee weken. Kenmerkend voor dit beeld is dat vrouwen niet meer zichzelf zijn. Ze gaan voor de omgeving vreemd gedrag vertonen, terwijl ze dit zelf (soms) niet zo ervaren. Ze zien of horen dingen die anderen niet kunnen waarnemen, ze hebben het idee dat ze een belangrijke taak in deze wereld hebben of denken gedachten te kunnen lezen van anderen. Sommige vrouwen worden juist heel druk in hun praten en doen. Daardoor kunnen ze hun gedachten niet meer uitschakelen en lukt het niet om te gaan slapen: ze worden manisch.

Hoe vaak komt het voor?
De kans dat een vrouw tijdens de zwangerschap voor het eerst psychotisch wordt is klein en ongeveer net zo groot als buiten de zwangerschap. De kans dat een vrouw in de eerste maand na de bevalling een psychose krijgt, is 1 à 2 van de 1.000. Dat is erg weinig, maar op de vrouwen die het betreft heeft deze aandoening een enorme impact.

Om welke klachten gaat het?
Verschijnselen van een psychose kunnen zich al heel snel aandienen. Daarom is het van belang om deze symptomen tijdig te herkennen zodat er heel snel hulp ingeschakeld kan worden.

Wat zijn de verschijnselen?
De presentatie en de ernst van een postpartum psychose kunnen zeer wisselend zijn, maar in het algemeen nemen de verschijnselen snel toe in ernst en zal vooral de directe omgeving zich zorgen gaan maken. De kraamvrouw heeft zelf vaak niet door dat er iets ernstigs aan de hand is en vindt het meestal niet nodig dat er hulp ingeschakeld wordt.

Vroege verschijnselen van een postpartum psychose kunnen zijn:

• Slaapstoornissen: slaapgebrek of een verminderde slaapbehoefte
• Onrust
• Prikkelbaarheid
• Opgewonden of juist een sombere stemming
• Verhoogde spraakzaamheid
• Achterdocht en wantrouwen
  

Vervolgens kunnen daarnaast - vaak al na enkele dagen - de volgende verschijnselen zich openbaren:

• Verwardheid in gedrag of met praten
• Een denkpatroon wat niet te volgen is
• Verschijnselen van manie of van een depressie
• Wanen: denkbeelden of gedachten waar de moeder rotsvast van overtuigd is, maar niet stroken met de werkelijkheid.
• Hallucineren: bepaalde dingen ervaren die er niet zijn
• Een wisselend bewustzijn
• Het gevoel het contact met zichzelf en/of de omgeving kwijt te zijn
• Gedachten aan zelfdoding of de baby iets willen aandoen
  

Wat kunnen de oorzaken zijn?
Het is nog onduidelijk hoe een postpartum psychose ontstaat. Er is tot op heden geen duidelijke relatie gevonden tussen bijvoorbeeld omgevingsfactoren of wisselingen in de hormoonhuishouding en het ontstaan van een postpartum psychose. Mogelijk spelen genetische en immunologische factoren een rol.

Wat is de relatie met een bipolaire stoornis?
Over het algemeen wordt aangenomen dat een postpartum psychose een psychose is in het kader van een onderliggende bipolaire stemmingsstoornis. Vrouwen met een bipolaire stoornis hebben een vergroot risico op het ontwikkelen van een psychose na de bevalling. Echter, veel vrouwen die een postpartum psychose doormaken hebben niet eerder psychiatrische klachten gehad. Een postpartum psychose kan dus een eerste uiting zijn van een bipolaire stoornis.

Wat zijn de belangrijkste risicofactoren?
De belangrijkste risicofactoren voor het doormaken van een postpartum psychose zijn:

• Het eerder doormaken van een postpartum psychose
• Het zelf hebben van een bipolaire stoornis
• Het hebben van een bloedverwant met een bipolaire stoornis
• Het krijgen van een eerste kind
  

Welke behandeling wordt er gevolgd?
Omdat de kraamvrouw zelf vaak niet door heeft dat zij ziek is en zij voor zichzelf of haar baby een gevaar zou kunnen zijn, zal soms een gedwongen opname noodzakelijk zijn. Als de moeder samen met haar baby wordt opgenomen, dan kan de band tussen beiden eveneens geobserveerd en geoptimaliseerd worden. Een onderliggende lichamelijke oorzaak zal uitgesloten moeten worden middels lichamelijk en bloedonderzoek.

Het herstellen van het slaap-waakritme is van belang. Het geven van borstvoeding is vaak niet mogelijk omdat de psychose een veilige en adequate manier van voeden in de weg kan staan. Bovendien verstoort de nachtelijke verzorging van de baby het slaap-waakritme, waardoor de psychose kan verslechteren.

Wat is de kans op een postpartum psychose na een volgende zwangerschap?
Bij vrouwen die eerder een postpartum psychose doormaakten en bij vrouwen die een bipolaire stemmingsstoornis hebben, is de kans op een postpartum psychose na een volgende zwangerschap groot. Deze vrouwen wordt aangeraden om bij een zwangerschapswens of een nieuwe zwangerschap contact op te nemen met een psychiater en/of een polikliniek voor zwangerschapsgerelateerde psychiatrie. Rust, regelmaat en medicatie na de bevalling wordt als preventie aangeraden. Met een juiste behandeling is de kans op herhaling na een volgende zwangerschap klein.

Interventies
Je kunt zowel bij de reguliere zorg als de complementaire zorg behandeling- en begeleidingsmogelijkheden vinden die jou kunnen helpen om van een psychose te herstellen danwel te ondersteunen in het herstelproces.

Bronnen
De beschrijving hierboven is een bewerkte tekst vanuit de volgende bron:

• Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap - www.lkpz.nl
  

Daarnaast is er speciaal voor deze groep vrouwen een Ervaringsgroep Kraambedpsychose opgericht. Op deze website is heel veel informatie te vinden, maar ook ervaringsverhalen, boeken, misvattingen en tips.

• Ervaringsgroep Kraambedpsychose - www.kraambedpsychose.nl